| Długość spływu | 195 km |
| Cena kajaka 1-os. / dzień | 40 zł |
| Cena kajaka 2-os. / dzień | 45 zł |
| Cena kanadyjki 3-os. / dzień | 55 zł |
Trzebiocha jest ostatnim ogniwem ciekawego bocznego, wielowariantowego szlaku kajakowego. Jest lewym dopływem Wdy, w swoim górnym biegu nazywana jest Rakownicą lub Raknicą, alternatywnym szlakiem mogą być dopływy – Pilica i Borowa.
Powierzchnia dorzecza wynosi 226 km2, długość rzeki 24 km, dostępna dla kajakarzy prawie na całej swej długości. Jest szlakiem łatwym, przy niskim stanie wody miejscami uciążliwym, wymagającym holowania kajaka. Stanowi krótkie, ciekawe, urozmaicone połączenie z Wdą.
Szczegółowy kilometraż szlaku Trzebiochy
17,5 km Jezioro Wieprznickie, (pow. 25 ha, głębokości 6 m) malownicze o wysokich, częściowo zalesionych brzegach. Jest dogodnym i bezpiecznym w kajakowym rozumieniu (dostateczna ilość wody, szerokość rzeki i głębokość) miejscem rozpoczęcia spływu. Do jeziora dogodny dojazd z Kościerzyny ok. 5 km. Przy wypływie z jeziora lejkowate przewężenie, płycizny pod mostem i porośnięte roślinnością wodną wypłycenie stawu młyńskiego.
16,5 km Zastawka młyńska. Dobijamy do brzegu (wygodne wyjście) i przenosimy kajak z prawej strony obok zabudowań młyna. Kajak wodujemy na wąskiej strudze o szybkim nurcie, zwracając uwagę na pozostałe w rzece elementy starych urządzeń hydrotechnicznych. Można również odbyć niezbyt długą (1 km) pieszą wycieczkę do miejscowości Owśnice, gdzie znajduje się największy w powiecie kościerskim głaz narzutowy „Diabelski Kamień” o obwodzie 13,2 m, i wysokości 2,2 m, z żelaznym krzyżem na szczycie.
Jak podaje legenda, podobno dawno, dawno temu Purtek (diabeł), zaplanował zatarasować pielgrzymom zdążającym do Gdańska na odpust św. Dominika wejście do miasta przez Bramę Wyżynną. Wyszukał sobie w lipuskich lasach odpowiednio duży kamień, opasał go łańcuchem i po północy wybrał się w drogę. Gdy przelatywał nad Owśnicami świt obudził koguta. Diabeł wystraszony rzucił kamień na pole i po zrobieniu dziurki w kamieniu wszedł do środka. Rano owśnicki gospodarz, zaskoczony prezentem, postanowił rozłupać głaz na mniejsze kawałki. Wszelkie próby rozłupania kamienia nie dawały rezultatu. Dopiero gdy ujrzał małą dziurkę na wierzchołku głazu, domyślił się, że to Punkowa kryjówka. Miejscowy kowal szybko wykuł krzyż, który osadzono w otworze i tak oto uwięziono na zawsze diabła w kamieniu.
16,2 km Wpływamy na jezioro Garczyn (pow. 113 ha, głębokość 22 m i długość 3,5 m). Jest to bardzo malownicze, rynnowe jezioro o wysokich brzegach porośniętych lasem mieszanym, położone na wysokości 146 m n.p.m. Bogato rozczłonkowana linia brzegowa, liczne zatoki. Mijamy ośrodki wczasowe i sklep (500 m do PKP Garczyn). Mijamy zalesioną wysepkę Stolimkę. Uwaga na kołki w dnie.
W latach 30-tych XX wieku nad tym jeziorem odbył się światowy zlot harcerzy-skautów wodnych tzw. jamboree. Gościł na nim ówczesny prezydent RP Ignacy Mościcki. Dla jego potrzeb wybudowano specjalna bocznicę do obozowiska i ustawiono na niej salonkę, w której mieszkał. Także dla niego ułożono linię telegraficzną, zapewniając stałą łączność z Warszawą. Po wojnie przez kilka lat ośrodek służył oddziałom Służby Polsce.
12,0 km Wypływ rzeki Granicznej w południowo-zachodnim krańcu jeziora, przepływamy wygodnym sklepionym kanałem pod nasypem drogi Kościerzyna – Chojnice oraz drugim, znacznie mniejszym pod torami kolejowymi. Płytki, szybki nurt, mała średnica przepustu, zalecana przenoska przez tory lub spławianie kajaka na cumce.
Mijamy kilka rozlewisk i przepływamy przez Jezioro Graniczne o pow. 18 ha. Widoczna z daleka wieża kościoła w Łubianie, mijamy kąpielisko oraz lejkowaty wypływ z jeziora.
10,0 km Łubiana. Most drogowy, sklepy, PKS, PKP Miejscowość bardziej znana jako „Lubiana” – od nazwy ceramiki stołowej. W 1968 roku powstał tu największy zakład przemysłowy w okolicy Kościerzyny – Fabryka Porcelany Stołowej. Elegancka porcelana zdobyła sobie uznanie na wielu rynkach świata. Wyroby można nabyć w przyzakładowym sklepie w cenie producenta. Poniżej mostu 100 metrowe kamieniste wypłycenie, wymagające przy niskim stanie wody holowania kajaka.
9,5 km P Poniżej mostu ujście Pilicy (dawniej Pieliska), szlak kajakowy.
Wpływamy w las, mijamy niski mostek, kolejny znacznie wyższy i wpływamy na pogłębiony odcinek rzeki, kręty nurt.
7,6 km Jezioro Sudomie (pow. 172 ha, głębokość 12 m, długość 3,5 km), o bogato rozczłonkowanej linii brzegowej. Kierujemy się na przeciwległy brzeg nieco w lewo (wschód), widoczne zabudowania wsi Rybaki, skręcamy w prawo w przewężenie wąskiej cieśniny, wpływamy na jezioro Mielnica o pow. 29 ha.
6,0 km Przepływamy pod mostem na lokalnej drodze w miejscowości Sycowa Huta (sklep, PKS), mijając jej letniskowe zabudowania. Wpływamy na jezioro Żołnowo o pow. 29 ha, głębokość 6 m.
5,0 km L Na południowo-wschodnim wysokim brzegu, otwiera się szerokie wcięcie lejkowatego wypływu Trzebiochy. Dość płytko, wodorosty, krzaki, dalej uregulowany, szerszy odcinek rzeki. Z lewej wysoki zalesiony drzewami liściastymi brzeg, uroczo mieniący się zwłaszcza jesienią całą paletą barw. Próg, pozostałość po jazie, nie wymagający wysiadania z kajaka.
3,6 km Wieś Grzybowo. Nieco dalej, mijając z prawej staw młyński, dopływamy do Grzybowskiego Młyna, gdzie czeka nas kłopotliwa przenoska. Można przenieść za zgodą pracowników gospodarstwa rybackiego na ich teren i tam wodować, niewygodne zejście, szybki nurt i co gorsza, wypływająca poza granice gospodarstwa po ok. 300 m rzeka jest przegrodzona wysokim metalowym płotem (jedynie nieduża dziura umożliwia przejście, a kajak przy odrobinie szczęścia można przecisnąć pod parkanem (jak to się ma do Prawa Wodnego). Inny wariant to przenoszenie drogą wzdłuż granicy gospodarstwa, z lewej strony i wodowanie za wspomnianym wyżej ogrodzeniem. W gospodarstwie rybackim możliwość nabycia ryb.
Przed nami przepiękny, bardzo malowniczy, bardzo szybki odcinek rzeki, żwirowo-kamieniste bystrza, zwalone drzewa.
0,0 km Wpływamy na Wdę powyżej wsi Loryniec na jej 166,5 km.
Pilica zwana inaczej Pieliską jest prawym dopływem Granicznej, w górnym biegu, do ujścia Kani nazywana jest Borową, w dolnym biegu Pilicą. Zródła jej leżą na północ od jezioro Sumino koło wsi Małe Zdunowice. Powierzchnia dorzecza wynosi 111 km2, długość rzeki 20 km. Szlak łatwy, dostępny dla kajaków od jezioro Suminko, w górnym biegu uciążliwy ze względu na dużą ilość płycizn i przepustów.
Szczegółowy kilometraż szlaku Pilicy
16,6 km Wieś Sumin, jeżioro Sumino (pow. 170 ha, głębokości 15 m i długości 5 km), wąskie malownicze, otoczone lasami. Wypływ Borowej z jeziora znajduje się w płytkiej, odległej od wsi o 800 m na wschód zatoce, dobrze widocznej na tle pierwszej od osady kępy lasu. Płyniemy strugą szerokości ok. 2 m, zalesione, umocnione brzegi, dwa kolejne przepusty. Struga poszerza się, za lasem niski mostek.
13,3 km Leśnictwo Żółno, przepust, poniżej struga o ciasnych zakrętach z trudem mieszcząca na długość kajak.
11,6 km Ujście do Jeziora Gostomskiego (pow. 27 ha, głębokość 5 m). Jest to rynnowe jezioro o długości ok. 2 km, o wysokich niezalesionych brzegach. Wypływ rzeki z jeziora z prawej strony w połowie długości jeziora, obok samotnego gospodarstwa, tuż za wypływem przepust. Struga przeważnie płytka, wymagająca holowania.
9,2 km L Ujście strugi Czysta Woda, prowadzącej od Jezioro Borowego.
6,8 km Wieś Korne, młyn, przenoska 50 m.
6,3 km L Dopływ strugi Dłużnica, odprowadzającej wodę z jezioro Wielkiego Długiego. Za ujściem most na lokalnej drodze. Koryto szersze, płycizny.
5,7 km L Wieś Nowa Karczma, dopływ strugi Kania oraz most na drodze Kościerzyna – Bytów. Od ujścia Kani rzeka nosi nazwę Pilica. Przed wpłynięciem do lasu płytko, niewykluczone holowanie przy niskiej wodzie.
3,4 km Końcowy, malowniczy odcinek. Zniszczona zastawka i most kolejowy, rzeka uregulowana, poniżej mostu bystrza.
0,0 km Ujście do Granicznej w odległości 500 m od wsi Łubiana.
Kanał Wdy jest najstarszym w tej części Borów Tucholskich kanałem rzecznym, wybudowanym w celach melioracyjnych w XIX wieku, prowadzącym większość wód Wdy na sztuczne łąki w rejonie Czarnej Wody. Pierwsze z nich zaczęły powstawać już w 1840 roku w celu użyźnienia zalegających tu piasków.
Za wsią Borsk kanał stopniowo odsuwa się od rzeki, w środkowej części prowadzi wśród zwartych sosnowych lasów, w dolnej rozgałęzia się na wiele odnóg, nawadniających łąki i odprowadzających wodę do Wdy. Szlak ten stanowi alternatywę dla szlaku Wdy, jest łatwy, malowniczy w górnym biegu bez przeszkód, w dolnym dość uciążliwy. W opisie proponujemy najciekawszy wariant szlaku Kanał i Studzienicka Struga oraz wariant dla Wdy przy bardzo niskim poziomie wody za przepustem w Borsku.
Szczególowy kilometraż szlaku Kanału Wdy
27,0 km Most na trasie Górki – Bąk, stacja kolejowa, pole biwakowe,150 km szlaku Wdy. W prawo rzeka za przepustem, my płyniemy kanałem prosto.
24,5 km Most na drodze Bąk – Żebrowo, kanał zwęża się i przybiera charakter uregulowanej rzeki o dość szybkim i wyraźnym nurcie. Dobrze widoczne piaszczyste dno, głębokość ok. 1 m. Na całej długości kanału, w wale, co kilkaset metrów mniejsze lub większe przepusty.
23,5 km Most drogowy Bąk Wieś – Karsin. 22,0 km Most kolejowy na trasie Czersk – Bąk.
21,5 km Tuż przed zakrętem, miejsce gdzie można przenosić kajak na Wdę, w przypadku gdy nie chce się dalej płynąć kanałem. Odległość między kanałem, a rzeką 300 m (144 km szlaku Wdy), nad rzeką pole biwakowe. Od tego miejsca kanał wyraźnie oddala się od rzeki.
21,0 km Kolejny most tuż obok miejscowości Miedzno. 17,0 km P Dużym zakolem kanał opływa rozlewiska i stawy rybne prowadzone przez Zakłady Płyt Pilśniowych w Czarnej Wodzie, możliwość kłopotliwego przenoszenia kajaka na strugę wpadającą do Wdy ( 141 km) koło leśnictwa Uroże, za zakrętem most oraz zastawka na kanale, regulująca w dalszej części kanału poziom wody. Bywa i tak, że w dalszej części kanału wody całkowicie brak np. przypadku suszy oraz w czasie sianokosów, przeważnie w czerwcu i wrześniu. W takim przypadku pozostaje jedynie ewakuacja przez stawy.
16,0 km Most kolejowy na trasie Kościerzyna-Bydgoszcz. 15,5 km L Most drogowy obok leśnictwa Wojtal, do stacji PKP 500 m w prawo. Najładniejszy odcinek kanału, rosochate drzewa przybrzeżne, jałowce, trasa prowadzi długimi prostymi odcinkami.
12,0 km Most na drodze Leśna Huta – Wojtal.
10,0 km Most na drodze Bartel Wlk. – Leśna Huta.
9,0 km Zastawka, regulująca poziom wody w kanale, nad zastawką mostek, niewygodne wyjście. Z prawej za kępą drzew widoczne jezioro Smolnik, przez które przepływa Studzienicka Struga. Wzdłuż kanału wybetonowanym korytem płynie z Czarnej Wody na pobliskie pola filtracyjne poprodukcyjna woda brunatnego (od garbników) koloru. Z lewej małe rozlewisko, kanał skręca w prawo.
8,0 km Dawne zabudowania strażnika kanałowego, tuż za budynkiem mostek oraz akwedukt. Pod kanałem, sklepionym łożyskiem przepływa Studzienicka Struga. Z lewej widoczne Jezioro Studzienickie o pow. 4 ha, głębokość 2 m, oddalone od kanału o 500 m oraz wieś Studzienice. Przy akwedukcie znosimy kajak po skarpie stromo w dół na strugę. Pierwsze 300 m to wąska, kręta, płytka struga, niewykluczona konieczność holowania kajaka, kolejny kilometrowy odcinek do jeziora, szerzej, można płynąc, od czasu do czasu przeciągając kajak nad zwalonymi drzewami.
6,5 km Jezioro Smolnik o pow. 13 ha. Wypływ strugi z jeziora obok widocznych naprzeciwko zabudowań wsi Smolnik. W czasie drugiej wojny światowej (1944-45) mieli tutaj swoją bazę partyzanci. Odcinek 2 km do Leśnej Huty bardzo malowniczy, za sprawą bobrów dość uciążliwy, sporo zwalonych drzew i żeremia spiętrzające rzekę o metr. Kilka kładek.
4,0 km Most w Leśnej Hucie, zabudowania leśnictwa, za mostem w nurcie pozostałości (żelazo i beton) po starym moście. Odcinek do Jeziora Wieckiego, przypomina poprzedni, lecz drzewa z uwagi na gabaryty, trudniejsze do pokonania. Płyniemy wśród pól i łąk otoczonych lasem, który stopniowo oddala się od rzeki.
1,0 km Wpływamy na Jezioro Wieckie o pow. 35 ha, o wysokich częściowo zalesionych brzegach. Na prawym brzegu pole biwakowe. Ujście strugi z jeziora na jego południowym krańcu. Szeroka struga przepływamy między zabudowaniami wsi Wieck. Przed mostem pozostałości po zastawce, dla wprawnych przy wyższej wodzie możliwość spłynięcia, lub przenoska.
0,0 km Wpływamy na Wdę na jej 135 km.
Niechwaszcz jest prawym dopływem Wdy, a zarazem pomostem łączącym Brdę i Wdę, odcinek miedzy Zbrzycą w Leśnie, aż do miejscowości Chłopowy (droga Brusy Czersk) dla kajaków niedostępny. W górnym biegu obserwować można ciekawe zjawisko bifurkacji – rzeka rozdziela się w dwu kierunkach; część wód kieruje się na północ do jezioro Leśno i do Zbrzycy (zlewnia Brdy), a część na południe jako Niechwaszcz. Powierzchnia dorzecza wynosi 202 kmz, długość rzeki 44 km.
Dogodnym miejscem do rozpoczęcia spływu jest jezioro Blewic koło przystanku PKS Popówko (ok.6 km od Wiela), najkorzystniej jednak, z uwagi na dyskomfort związany z przeprawą przez jezioro Jazy (płytkie, muliste, duże problemy z wiosłowaniem), wodować na przesmyku miedzy jeziorami Jazy i Skąpe, gdzie można dojechać leśną dorogą z Wiela przez Rogalewo lub Piątkowa w kierunku Lubni.
Szczegółowy kilometraż szlaku Niechwaszczy
42,0 km Jezioro Skąpe (pow. 135 ha), najbardziej malownicze jezioro na szlaku, ciągnie się na długości 6 km, szeroką do 300 m wijącą się rynną. Położone jest na wysokości 140 m n.p.m. i posiada wysokie, zalesione brzegi.
36,4 km W końcu jeziora z prawej wypływ rzeki Parzenicy, zastawka. Początkowy odcinek rzeczki uregulowany, dalej do osady Broda zarośnięty, staw młyński bardzo zarośnięty szuwarami. Skręcamy w prawo, trzymając się prawego brzegu dopływamy do nieczynnego młyna.
34,4 km L Przenoska 50 m, za młynem odcinek płytki. Ujście Korzenicy, po 2 km staw młyński i młyn w miejscowości Młynek, przenoska prawą 70 m. Ten odcinek, to rzeka szerokości ok. 4 m płynąca pośród rozległych torfowych łąk. Dwa niskie mostki.
29,5 km Osada Rakarnia, położona na piaszczystym wzgórzu przy rzece, pod mostkiem płycizna.
27,7 km Ujście Parzenicy do rzeki Niechwaszcz, możliwość rozpoczęcia spływu przy odległej o 1,5 km drodze Czersk – Brusy w miejscowości Chłopowy, skąd 2 m szerokości rzeczką dopływamy do omawianego wyżej miejsca. Tu rzeka nagle poszerza się do 10-20 m, jest uregulowana i sprawia wrażenie stojącej wody. Przed nami niezbyt interesujący odcinek rzeki, która płynie miedzy rozległymi łąkami, w liczącej 1,5 km szerokości dolinie. Most na drodze Mokre – Zamość.
14,2 km L Za mostem ujście Kanału Niechwaszcz. Obecnie zarasta i jest już nie dostępny dla kajakarzy. Mijamy samotną osadę Dębowiec.
12,4 km Most kolejowy na trasie Czersk – Bąk, kilkaset metrów dalej kolejny, tym razem drogowy most na trasie Czersk – Wiele. Stopniowo prąd staje się szybszy, dalej towarzyszy nam wysokopienny las.
11,4 km Zastawka koło wsi Mniszek, rzeka się pogłębia. Za lasem dopływamy do wsi Pustki, most na drodze Mokre – Odry, pojedyncze zagrody rozrzucone są wzdłuż rzeki na dłuższej przestrzeni. Uciążliwy za sprawą licznie zwalonych drzew odcinek rzeki. Kolejny most, tym razem miedzy miejscowościami GotelpWojtal, ładny odcinek rzeki, prąd staje się szybki, płyniemy uroczą doliną.
3,2 km Rzeka stopniowo uspakaja się, most kolejowy na trasie Kościerzyna – Bydgoszcz i zaraz wpływamy na staw młyński dobijając obok pozostałości po spalonym młynie w miejscowości Zawada. Kajak znosimy z prawej, na płytki, kamienisty odcinek rzeki. Końcowy najpiękniejszy odcinek szlaku wynagrodzi nam monotonię środkowego biegu i uciążliwości wcześniejszego odcinka. Rzeka płynie malowniczym wąwozem pośród starego lasu. Prąd jest bardzo szybki, występują podwodne głazy, bystrza, a zwalone drzewa przy szybkim nurcie mogą sprawić nam kłopot.
0,0 km Ujście Niechwaszczy do Wdy na jej 131,1 km.
Kałębnica jest lewym dopływem Wdy o długości cieku 15 km, powierzchnia dorzecza 73 km2. Łączy ona ciąg malowniczych jezior. Szlak ten można pokonywać zarówno płynąc „pod prąd” jak i traktując jako szlak dopływowy.
Szczegółowy kilometraż szlaku Kałębnicy
15,0 km Wodujemy na północnym brzegu Jeziora Czarnego koło leśnictwa Czarne, 6 km od Skórcza. Jezioro Czarne ma charakter jeziora rynnowego, o brzegach prawie całkowicie porośniętych lasem. Powierzchnia jeziora wynosi 204 ha, głębokość 7 m, długość ponad 6 km. Podzielone jest w środkowej części cieśniną. Obok cieśniny, koło leśnictwa Cisowa Góra rośnie kolonia ok. 150 cisów.
9,7 km Na południowym krańcu Jezioro Czarnego, połączenie z jeziorem Kałębie. Most na drodze Skórcz Warlubie, kajak przepychamy sklepionym przepustem, lub przenosimy ponad drogą. Jezioro Kałębie ma pow. 466 ha, głębokość 21 m, nazywane jest Kociewskim Morzem. Ma kształt nieregularny z trzema dużymi zatokami. Na północno-wschodnim krańcu jeziora położona jest wieś Osiek z pełną siecią usług. Nie tak dawno jeszcze okoliczne lasy nazywane były Puszczą Osiecką, a sama miejscowość stanowiła siedzibę znacznego starostwa któremu podlegał Skórcz. Mimo, że pierwsze wzmianki o Osieku pochodzą dopiero z 1312 roku, istniał tu ponoć nieduży gród, w którym miał nocować św. Wojciech. Później mieściła się tu strażnica chroniąca szlak handlowy biegnący przez Bory Tucholskie. Po zajęciu Pomorza przez Krzyżaków, na półwyspie jeziora Kałębie, wzniesiono nieduży zamek, o który toczono zacięte walki w czasie wojny trzynastoletniej. Dekretem królewskim z 1466 roku Osiek stał się siedzibą starostwa niegrodowego. W 1566 roku starosta uzyskał pozwolenie na za założenie w Osieku miasta i budowę rezydencji starościńskiej. Wykorzystując krzyżackie fundamenty wzniesiono renesansowy pałac, który niestety został zniszczony podczas szwedzkiego potopu. Przez pewien czas starostą osieckim był królewicz Władysław Waza (później król Władysław IV) oraz Jan III Sobieski. Na lata 20 ubiegłego wieku przypada rozwój Osieka jako miejscowości letniskowej. Jak podaje przewodnik Orłowicza z 1924 roku istniała tu „wygodna gospoda z restauracją”. W latach 1936-39 przez Osiek wybudowano pierwszy i jedyny ukończony odcinek autostrady Toruń – Gdynia. Po wojnie powstały w Osieku liczne domki letniskowe oraz kilka ośrodków wczasowych, a sama wieś znacznie się rozbudowała. Godnym obejrzenia jest neogotycki kościół z 1866 roku pod wezwaniem św. Rocha, wzniesiony z kamieni polnych i cegieł, istnieje tu również dobrze zachowana drewniana zabudowa z końca XIX wieku z charakterystycznymi chatami podcieniowymi.
Po lewej widoczne zabudowania wsi Radogoszcz. Na północ od wsi, miedzy jeziorami Kałębie i Słone znajduje się słynny rezerwat ornitologiczny „Czapli Wierch” o pow. ponad 5 ha. Obejmuje on 200 letni bór sosnowy z podszytem jałowca i pas przybrzeżnych olch nad Jezioro Słonym. Jest to miejsce gniazdowania nie tylko czapli, ale również kruków i sokołów. Jest to rezerwat ścisły, nie udostępniony do zwiedzania.
5,3 km W północno-zachodniej, zarastającej zatoce jeziora Kałębie znajduje się wypływ rzeki, który zwłaszcza pod koniec lata może być bardzo zarośnięty i zmuszać do przeciskania się między trzcinami. Krótki odcinek Kałębnicy, wąski trochę kręty, malowniczy i dziki, mijamy mostek na lokalnej drodze i dopływamy do jezioro Słonego (pow. 133 ha, długość 2,5 km). Po prawej zabudowania leśnictwa, po lewej leśne pole biwakowe.
2,1 km Wypływ rzeki z jeziora koło zabudowań wsi Skrzynia, jaz, przenoska oraz betonowy most drogowy.
1,7 km Małe zabagnione jeziorko Wstążki.
0,0 km Ujście do Wdy na 77,5 km szlaku.
Święta Struga wypływa z Jezioro Świętego. Długość rzeki wynosi 19 km, powierzchnia dorzecza 88 km’-. Jest szlakiem łatwym, malowniczym, urozmaiconym lecz uciążliwym.
Szczegółowy kilometraż szlaku Świętej Strugi
15,5 km Szlak dostępny od jezioro Ocypel, wodujemy przy kąpielisku. Jest to malownicze jezioro w kształcie zbliżonym do trójkąta (pow.122 ha, głębokości 22 m). Po środku jeziora duża wyspa. Wieś o tej samej co jezioro nazwie, jest wsią letniskową z kilkoma ośrodkami wczasowymi i siecią sklepów.
14,6 km Wypływ strugi z jeziora ukryty między trzcinami naprzeciw wspomnianej wyżej wyspy. Rzeczka płynie przez lasy w płytkim jarze.
11,7 km P Mijamy duży dopływ, którym można popłynąć pod prąd kilkaset metrów na malownicze jezioro Firek o pow. 6 ha, które jest położone w wąskiej, zielonej dolinie. Mijamy kilkanaście ostrych meandrów.
11,0 km Wpływamy na wydłużone Jezioro Dhigie o pow. 67 ha, głębokości 5 m. Z lewej zabudowania wsi Mermet, z prawej wsi Długie. Jezioro stopniowo zwęża się i przechodzi w szeroką rzeczkę.
8,1 km Jezioro Babskie o pow. 15 ha. Trzymając się prawego brzegu bez trudu odnajdujemy lejkowaty wypływ z jeziora. Na zarośniętym rozlewisku skręcamy w prawo. Most na lokalnej drodze, dalej kolejny między miejscowościami Kasparus – Cisiny. Jest to najładniejszy, zalesiony odcinek szlaku, prąd znacznie szybszy.
3,0 km W widłach rzek Święta Struga – Brzezianek położona jest wieś Kasparus. Jest to typowo leśna osada. Sławę tej miejscowości przyniósł strajk szkolny w roku szkolnym 1906/07, który miał tu bardzo dramatyczny przebieg. W ciągu dwumiesięcznej przerwy w nauce doszło do bijatyki miedzy rodzicami, a nauczycielami pruskimi wspieranymi przez żandarmeńę. Bezpośrednią przyczyną bójki była próba zastraszenia dzieci przez kierownika szkoły i nauczyciela przy użyciu rewolweru. Dochodzeniem objęto 46 rodziców, z których 26 wymierzono dotkliwe grzywny oraz kary więzienia. W 1926 roku wybudowano w Kasparusie ładny drewnianoceglany kościół pw. Św. Józefa. Najstarszym zachowanym zaś budynkiem jest plebania z połowy XIX stulecia.
1,2 km Jezioro Staw Młyński, na jego końcu w miejscowości Szlaga młyn, przenoska obok młyna z prawej 60 m.
0,0 km Ujście obok leśniczówki Żurawki do Wdy na jej 75 km.
Prosina jest prawym dopływem Wdy. Płynie w wąskiej dolinie o wysokich zalesionych zboczach. W Tleniu wpada do jeziora Żur. Dostępna dla kajaków od Osieczna, lecz pierwszy odcinek jest wyjątkowo wąski, 1,5-2 m szerokości, kręty, stąd preferowane są kajaki 1 osobowe. Powierzchnia dorzecza wynosi 220 km2, długość rzeki 30 km.
Szczególowy kilometraż szlaku Prosiny
23,4 km Wieś Osieczna, poczta, sklepy, PKS. Most Osieczno – Starogard. Wodujemy przy jednym z trzech mostków, rzeczka wąska, płytka, od czasu do czasu w nurcie drzewa, uciążliwy odcinek.
23,0 km Małe Krówno, charakter rzeczki nie zmienia się, przeszkodą są nisko usytuowane kładki.
22,4 km Most kolejowy na trasie Czersk – Skórcz.
20,9 km Duże Krówno, pod mostem lokalnym ogrodzenie w nurcie, przenoska. Rzeczka nieznacznie poszerza się, widoczne zabudowania, to wieś Byłyczek.
19,5 km Wieś Bałyczek, most na lokalnej drodze. Małe rozlewisko, coraz częstsze ślady bobrów, licznie zwalone do koryta za sprawą bobrów drzewa. Przeurocza dolina zwęża się, nurt traci wigor, rozlewisko. To bobry zbudowały tu trzy piękne, metrowej wysokości każda – zapory, spiętrzające rzekę. Obrazy jak z przyrodniczego filmu. W każdej z nich jest miejsce na spławienie kajaka. Za tamami nurt szybki, a Prosina płynie wąskim korytem pośród lasu. Wypływamy na łąki.
16,8 km P Mijamy dopływ odprowadzający wodę z Jezioro Okonińskiego, wśród łąk dopływamy do zabudowań wsi Łoboda i dobijamy w zarastającym stawie młyńskim z prawej. Niewygodne wyjście i przenoska 50 m przez szosę ze Śliwic do Błędna. Kajak wodujemy za przepustem, właściciel młyna przekonany, że zakupił młyn wraz z rzeką robi utrudnienia kajakarzom. (Prawo Wodne Dz. U. Nr 115 z dnia 11.10.2001 poz. 1229 Art. 26 i 27).
Pierwszy kilometr oczyszczony z drzew, nurt bardzo szybki, dużo pojedynczych drzew w korycie, urokliwy odcinek. Niski mostek, na który można bezpiecznie napłynąć i przeciągnąć kajak.
Mijamy nasyp budowanej przed wojną drogi do Gdańska, rozpoczyna się uciążliwe, długie rozlewisko stawu młyńskiego w Śliwiczkach. Głębokość stawu nieduża, a muliste podłoże utrudnia wiosłowanie.
12,2 km Śliwiczki, jaz przy odbudowywanym młynie, sklepy, PKS. Za jazem początkowo płytko, prąd szybszy, kamieniste dno, sporo drzew w nurcie.
10,7 km Mijamy położone na przeciwległych brzegach budynki leśnictwa Sarnia Góra. Tu rzeka przekracza granice Wdeckiego Parku Krajobrazowego, przed miejscowością Laski, niski mostek.
9,6 km Most w Laskach.
8,5 km Kilka cieków zasilających rzekę w wodę, most w miejscowości Zazdrość.
6,3 km Łążek, most na drodze Tleń – Śliwice. Ta nieduża, zwarta osada powstała nad Prosiną w czasach krzyżackich. Oddalenie od cywilizacji zaowocowało zachowaniem starych zwyczajów, wyrażających się do niedawna m.in. nie używaniem zamków i kłódek. Na północ od wsi stare wspaniałe, pomnikowe jałowce. Rozpoczyna się przepiękny, o charakterze górskim odcinek Prosiny, znaczny spadek, wąskie koryto, szybki nurt, w rzece kamienie. Płyniemy pięknym wąwozem, o wysokich brzegach porośniętych lasem.
3,6 km Lokalny most, pod nim bystrze, bardzo ostre kamienie i pozostałości metalowych konstrukcji w rzece.
2,8 km P Zabudowania leśnictwa Wygoda, bardzo malowniczo, przełom rzeki przypominającej górski potok, uskoki, w nurcie sporo drzew, w tym o bardzo pokaźnych rozmiarach całkowicie tarasujących rzekę, trudy uciążliwości związanych z przeciąganiem kajaka wynagradza piękna dolina ze żwawo płynącą jarem rzeką. Mijamy mostek, to już Tleń, ośrodek wczasowy „Geowita”, koniec przełomu, rozpoczyna się rozlewisko zaporowego jeziora Żur. Widoczna oddalona o 300 m stacja kolejowa.
0,0 km Most drogowy w Tleniu, wpływamy na Wdę na 40,9 km szlaku.
Spływ kajakowy WDA na Kaszubach
Każdy kto choć raz odwiedził Kaszuby, wie, że to idealne miejsce do aktywnego wypoczynku – zwłaszcza turystyki kajakowej.
Malownicze otoczenie lasów, łąk jezior, połączone z historycznymi obiektami, ciekawymi zabytkami i rozbudowaną infrastrukturą turystyczną, gwarantują niezapomniana przygodę i komfort wypoczynku.
Biorąc udział w zorganizowanych spływach, uczestnicy mają okazję poznać najciekawsze miejsca, ich historię i lokalne legendy.
Spływ kajakowy Wdą na Kaszubach
Zapaleni kajakarze koniecznie powinni wypróbować szlaku Wdy z dopływami. W ofercie są spływy jednodniowe i wielodniowe – w zależności od kondycji i upodobań.
Czarna Woda – bo tak również nazywana jest rzeka Wda, to jeden z najatrakcyjniejszych szlaków kajakowych na Kaszubach i na Pomorzu oraz jedna z najpiękniejszych rzek w Polsce.
Oprócz bogatej roślinności, można zobaczyć tu różne gatunki ryb i ptaków.
Źródło Wdy bije na Równinie Charzykowskiej i jako pierwsze zasila jezioro Krężno. Do Wisły, do której płynie przez Bory Tucholskie, ma 210 km, w tym 62 km w województwie kujawsko – pomorskim.
Spływy kajakowe WDA Kaszuby
Szlak kajakowy zaczyna się na jeziorze Wieckim nieopodal leśniczówki Nowy Zalewiec. Większe spływy startują od miejscowości Lipusz – 179 km od ujścia.
Najpiękniejsze odcinki trasy to tereny parków krajobrazowych – Wdzydzkiego oraz Wdeckiego, które wchodzą w skład Borów Tucholskich.
Większość spływów kajakowych Wdą kończy się nad jeziorem Żur w Tleniu – 42 km od ujścia, chociaż bardziej wytrwali zawodnicy docierają aż do ujścia Wdy do Wisły w pobliżu zamku krzyżackiego w Świeciu.
Cały szlak jest oznakowany tablicami kilometrażowymi.
Wodniacy, którzy chcą spróbować swoich sił na dłuższych trasach, z pewnością będą zadowoleni z tej oferty.
Czerwona wytłuszczona liczba oznacza ilość kilometrów do końca szlaku. Litery P (prawa) i L (lewa) informują o tym, po której stronie rzeki znajduje się opisywany obiekt.
195,0 km Północny kraniec Jeziora Wieckiego położonego na Równinie Charzykowskiej w woj. pomorskim, na wysokości 156 m n.p.m. Powierzchnia jeziora liczy 92 ha, długość 3,6 km, szerokość 0,6 km, maksymalna głębokość 10,2 m. Jego wysokie brzegi w całości porośnięte są lasem. Wda, której źródła znajdują się zaledwie 1,5 km na północ od jeziora, przepływa przez nie. W okresie międzywojennym przebiegała tędy granicą polsko-niemiecka.
Spływ kajakowy Wdą można rozpocząć w północnej części jeziora, jednak dostęp do wody jest tu trudny, dojazd leśną nie oznakowaną drogą, zejście do jeziora strome, porośnięte drzewami i krzewami.
193,0 km Jabłuszko, śródleśna osada położona nad południową zatoką. Grupa zabudowań zwana Jabłuszkiem jest siedzibą rodową rodziny Borzyszkowskich, którzy władają tą ziemią od ponad 500 lat. Do wojny właściciele posiadali podobno oryginalny akt nadania protoplaście rodu – Jakubowi Borzyszkowskiemu (o przydomkach Fiska, Sady, Witek) szlachectwa i ziemi za zasługi w bitwie pod Grunwaldem. Zobaczyć tu można drewnianą, krytą strzechą checze – „stary dwór”.
Z tego miejsca tylko 1 km dzieli nas od brzegów zatoki jeziora Małe Sarnowicze, leżącego na początku szlaku kajakowego Zbrzycy, która uchodzi do Brdy.
Dla osób, które pragną zmierzyć się z całym szlakiem, sugerujemy aby spływ kajakiem Wdą rozpocząć w miejscowości Jabłuszko lub Śluza, obok śluzy i mostu usytuowanych tuż za wypływem rzeki z jeziora.
191,5 km Wypływ rzeki z jeziora, z południowo-wschodniej zatoki, wyraźnie widocznej na tle zabudowań wsi Śluza, gdzie mieścił się dawniej posterunek Straży Granicznej.
Czeka tu jednak na nas rozczarowanie, gdyż pierwszy odcinek rzeki do jeziora Fiszewo, przypomina rów melioracyjny o szerokości do 2 m, zbierający nadmiar wody z pobliskich łąk. Wąskie koryto, niskie kładki i mostki, wodorosty występujące w nurcie, okresowy brak dostatecznej ilości wody mogą stanowić wystarczającą przeszkodę dla kajakarzy pragnących penetrować górny odcinek Wdy.
187,3 km Fiszewo, most lokalnej drogi, wpływ Wdy do jeziora Fiszewo (pow. 45 ha), położonego na wysokości 154 m n.p.m. Z lewej zabudowania wsi Fiszewo, z prawej Imielin, kierujemy się na północ.
186,8 km Lekko zarośnięty wypływ rzeki z jeziora. Mijamy kolejno most kolejowy na trasie Bytów – Kościerzyna i drogowy, uważać należy na kamienie pod mostami. Z lewej zabudowania dużej wsi Skwierawy. Rzeka stopniowo poszerza się do 4 m, i płynie początkowo pośród łąk, łagodnymi zakolami w szerokiej dolinie, mostki i kładki.
184,0 km Wieś Borowiec. Malowniczy, lesisty wąwóz, bystry prąd, przy niskim stanie wody kamienie i głazy utrudniają płyniecie. Przed Jeziorem Lubiszewskim prąd słabnie, rzeka jest głębsza i szersza. Dwa kolejne most na lokalnych drogach.
183,0 km Jezioro Lubiszewskie (pow. 75 ha, głębokości 7 m), jest jeziorem rynnowym o wysokich zalesionych brzegach, położonym na wys. 152,4 m n.p.m. Od ujścia kierujemy się w prawo wzdłuż brzegu.
181,5 km Dopływamy do lejkowatego, szerokiego wypływu Wdy.
181,0 km Staw młyński we wsi Papiernia, zakończony zastawką przy moście drogowym na trasie Lipusz-Sulęczyno (Rynna Sulęczyńska na Słupi), pozostałości po młynie, przenoska, przy niskiej wodzie konieczne kilkudziesięciometrowe holowanie kajaka.
180,0 km Wda ostro zakręca w prawo. Z lewej strony szerokie ujście dopływu z jeziora Karpno. Płynąc nim pod słaby prąd 1,4 km dopływamy do czterech połączonych strugami jezior Księże, Skrzynki Małe, Skrzynki Duże i Karpno. To ostatnie i zarazem największe o pow. 38 ha, głębokości 18 m, wąskie, śródleśne o wysokich malowniczych brzegach.
179,8 km Most kolejowy na trasie Kościerzyna – Bytów.
179,0 km Wieś Lipusz, staw młyński, zastawka i dalej funkcjonujący młyn, przenoska, 500 m.
P Gminne pole biwakowe. W tym miejscu najdogodniej rozpoczynać spływy kajkowe Wdą. Jest to duża gminna wieś położona na skraju Borów Tucholskich i Zaborów. Pierwsze wzmianki pochodzą z roku 1398. Już w XIV wieku istniała tu parafia, a w XVII wieku działał Młyn Papierniczy na Wdzie. Obecnie centrum bardziej przypomina miasteczko niż wieś. Centralną budowlą jest 100 letni budynek Banku Ludowego i stojący nieopodal czwarty z kolei lipuski kościół zbudowany w latach 1866-67 z cennymi, uratowanymi z pożaru poprzedniego kościoła feretronami, figurą św. Franciszka oraz gotycką rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem. We wsi restauracja, sklepy, apteka, przychodnia, PKP i PKS.
Najbliższy, 2,5 km odcinek trasy to urocza, licząca 4-5 m szerokości rzeczka, meandrująca wśród pól i łąk.
176,4 km Most betonowy na trasie krajowej Kościerzyna Chojnice, pod mostem silny nurt, kamienie i pale. Odcinek aż do Kruglińca to rzeka o szybkim nurcie z licznymi kamieniami. Mijamy most drogowy, poniżej którego rzeka płynie przez piękny zalesiony wąwóz. Częstsze płycizny. Kolejny most w miejscowości Ostrów Szwedzki na trasie Lipuska Huta-Płocice.
171,5 km Drewniany mostek na lokalnej drodze, rzeka płynie wśród łąk.
Wpływamy w granice Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego, który utworzony został w 1983 roku. Zajmuje obszar 17 650 ha, w tym 11 170 ha lasów i 2135 ha wód powierzchniowych (12%). W lasach z przewagą boru świeżego i suchego dominuje sosna. Park obejmuje obszar jeziora Wdzydze, okolicznych jezior i rzek oraz tereny leśne północnej części Borów Tucholskich. Osią hydrograficzną jest Wda. W parku znajdują się 53 jeziora o pow. przekraczającej 1 ha. Osobliwością parku jest żółw błotny, a także rzadkie odmiany troci występujące w jeziorze Wdzydze.
170,0 km P Ujście krótkiego dopływu z jeziora Osty, które łączy się szerokimi cieśninami na południe z jeziorem Bielawy i na północy z jeziorem Wyrówno. Brzegi tych jezior w znacznej części są trudno dostępne, z wyjątkiem jeziora Wyrówno, które posiada bardziej urozmaicone i dostępne brzegi. Łączna powierzchnia tych jezior wynosi 160 ha.
Poniżej ujścia prąd powolny.
169,8 km Drewniany most i wpływ do rynnowego jeziora Schodno, o pow. 71 ha, głębokości 7 m i długości 2 km. Przy końcu jeziora, w lesie, na piaszczystym brzegu pole biwakowe. Jezioro coraz bardziej zwęża się i przechodzi w rzekę o szybkim nurcie.
166,4 km Most lokalny, za nim ujście Trzebiochy, która razem z Graniczną tworzą uroczy szlak kajakowy.
166,0 km Betonowy most drogowy we wsi Loryniec, pod mostem bystrze, a po lewej stalowe kołki. We wsi sklepy. Nurt w dalszym ciągu szybki, kamieniste podłoże, brzeg wysoki, zalesiony.
163,0 km Miejscowość Czarlina, most lokalnej drogi. Prąd zwalnia, dolina rozszerza się, rzeka płynie wśród łąk.
160,4 km Za rybakówką rzeka skręca ostro w lewo, na południe. Uwaga!!! należy zachować czujność, gdyż rozpoczynające się na wprost jeziora Słupinko (pow. 63 ha, długości 3 km i głębokości 10 m) i Słupino (pow. 67 ha, długości 1,7 km i głębokości 12 m, połączone strugą z jeziorem Cheb o pow. 39 ha) zachęcają do wpłynięcia i sprawiają wrażenie jakby główny nurt rzeki prowadził na wprost. Wpływamy na krótki i szeroki odcinek rzeki, i przepływamy pod mostem.
160,2 km Wpływamy na jezioro Radolne w środkowej jego części. Skręcając w prawo, na zachód, możemy dopłynąć do położonego na jego końcu pola biwakowe. Szlak prowadzi jednak na wschód, skręcamy więc w lewo.
159,4 km Dopływamy do miejsca, gdzie łączą się cztery jeziora: od zachodu Radolne (pow. 135 ha, długość 3 km, maks. głębokość 13 m), od północy Jeleń (pow.71 ha, długość 2,8 km, makr. głębokość 18,8 m), od wschodu Gołuń (pow. 321 ha, długość 6 km, maks. głębokość 18,8 m) i od południa Wdzydze (pow. 1068 ha, długość 8,2 km, maks. Głębokość 68 m). Tworzą one kompleks o pow. 1656 ha (w tym 150,7 ha zajmują wyspy), zwany „Kaszubskim Morzem”, położony w dwóch krzyżujących się rynnach polodowcowych, stąd jego bardzo charakterystyczny kształt krzyża. Jest to największe jezioro na Pojezierzu Kaszubskim. Łączna długość ramion rozpostartych na wschód i zachód ma 9 km, na południe 11 km. Na jeziorze znajduje się 9 wysp, największa Wielki Ostrów ma 3 km długości. W jeziorze żyje troć wdzydzka. Jezioro położono jest na wysokości 133 m n.p.m., a jego brzegi o różnej wysokości, w większości porośnięte są lasem.
Nad jeziorem Gołuń w znanej wsi turystyczno-letniskowej Wdzydze Kiszewskie ze wszech miar godne uwagi jest Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny, w którym na powierzchni 12,5 ha znajduje się ponad 30 zabytków budownictwa drewnianego przeniesionych z terenu Kaszub i Kociewia; dworki, chaty, budynki gospodarcze, wiatrak – koźlak i kościół. Skansen nieczynny jest w poniedziałki. We wsi ponadto sklepy, poczta, restauracja, bary, PKS, wypożyczalnie, pole biwakowe i Stanica Wodna PTTK.
Uwaga!!! Płynąc przez jezioro Wdzydze należy zachować szczególną ostrożność, gdyż pod wpływem wiatru powstać może niebezpieczna fala, która była już niejednokrotnie przyczyną wywrotki kajaków.
151,4 km Wypływ Wdy z jeziora, jaz i przenoska.
dobijamy do brzegu jeziora ok. 100 m w lewo od ujścia Kanału Wdy, obok dawnego domku strażnika kanałowego, skąd 150 m przenosimy kajak płaską drogą wzdłuż niedostępnego starorzecza Wdy i wodujemy na polu biwakowym naprzeciw baru.
wpływamy w Kanał Wdy, pod mostem po 100 metrach śluza, dobijamy do lewego brzegu, zachowując ostrożność, ostre kamienie, wysoki brzeg i przenosimy ok. 20 m na cypel (połączenie starorzecza i Kanału Wdy). Tutaj mogą przynajmniej okresowo wystąpić pewne perturbacje, gdyż nowy właściciel terenu uważa, że rzeka jest jego własnością i czasowo grodzi dostęp do niej, uniemożliwiając przenoszenie kajaków przez śluzę. W ten sposób nie respektuje prawa (Prawo Wodne Dz. U. nr. 115 poz. 1229 z dnia 11.10.2001 Art. 26, 27 i 28 i 34), które mówi, że „właściciel nieruchomości przyległej do wód objętych powszechnym korzystaniem jest obowiązany zapewnić dostęp do wody w sposób umożliwiający to korzystanie”. Każdemu przysługuje prawo do powszechnego korzystania ze śródlądowych powierzchniowych wód publicznych, a także do wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych. Problem ten ma jednak szansę na rozwiązanie gdyż Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, prowadzi obecnie postępowanie zmierzające do zamiany spornego gruntu na część starorzecza. W przypadku jednak utrudnień, należy interweniować w Wydziale Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Kościerzynie.
Po lewej stronie pole biwakowe, sklepy, bar.
Szeroki, ok. 10 metrowy uregulowany odcinek szlaku.
151,0 km Wieś Borsk – dawniej osada Jeziorna, most drogowy na trasie Wdzydze – Wiele, pod mostem bystrze, dalej rozlewisko. We wsi sklep, PKS. Tu w przysiółku Malary urodził się najwybitniejszy polski marynista, Marian Mokwa. W ostatnim półwieczu XX w. w Borsku wybudowano 5 rozległych ośrodków wczasowych oraz mnóstwo prywatnych domków, altanek i dacz. Sama wioska zaś, wydaje się jakby przeniesiona z XIX w., sporo tu jeszcze zabytkowej, drewnianej zabudowy.
150,0 km P Drewniany most lokalnej drogi Górki – stacja kolejowa Bąk, 50 m przed nim przepust regulująca poziom wody w kanale, obetonowany niski brzeg, dobijamy obok przepustu i przenosimy 20 m niżej kajaki do starorzecza Wdy. Obok nowo tworzone pole biwakowe. Prosto Kanał Wdy i alternatywny szlak kajakowy wraz ze Studzienicką Strugą.
Wda w tym miejscu jest wąską rzeczką o szybkim nurcie i kamienistym dnie. Płynie z prawej strony poniżej kanału, początkowo równolegle do niego. Jest to uroczy odcinek szlaku. Płycizny zwłaszcza w okresie niskiego stanu wody mogą być utrudnieniem.
147,0 km Miejscowość Bąk, most, sklepy. Rzeka liczy ok. 5-7 m szerokości.
145,4 km Most kolejowy na linii Czersk – Bąk, pod mostem bystrza. W tym miejscu można przenieść kajaki z Kanału Wdy, niosąc je wzdłuż torów ok. 700 m. Jest to jednak uciążliwe (brak ścieżki) i niebezpieczne (rzadki co prawda ruch pociągów). Dogodniejszym, krótkim i w ciekawszej scenerii wariantem jest przenoska przed wsią Miedzno na 144 km szlaku, oznaczona na mapie i w terenie.
144,0 km Pole biwakowe, ładnie usytuowane na skarpie, na skraju lasu, należy ono do pobliskiego gospodarstwa.
142,0 km Wieś Miedzno, dwa kolejne mosty lokalne, rzeka coraz szersza, prąd wolniejszy. Za wsią, na skraju wysokiego lasu sosnowego, niezbyt dogodny podmokły dostęp do archeologicznej perełki na szlaku rezerwatu „Kamienne Kręgi” w Odrach. Nadzór nad rezerwatem sprawuje Nadleśnictwo Czersk. Rezerwat jest ogrodzony, dostęp do niego od strony drogi – brama wejściowa. Jak dotychczas kajakarze wchodzący do rezerwatu od strony rzeki są akceptowani. Na miejscu można zamówić przewodnika, zakupić materiały informacyjne czy pamiątki.
Rezerwat krajobrazowy „Kręgi Kamienne” zajmuje powierzchnię 16,91 ha. Utworzony został w 1958 roku. Ochronie podlega 10 kręgów ułożonych koncentrycznie z olbrzymich głazów, wystających ponad ziemię do 70 cm. Na obwodach poszczególnych kręgów, których średnica waha się w granicach od 15 do 33 m, znajduje się średnio od 19 do 29 kamieni, po środku jeden lub dwa. Na powierzchni kręgów pokrytych warstwą traw, mchów i wrzosów odkryto gęsty bruk kamienny, a pod nim jamy grobowe. Kręgi otoczone są wieńcem mogił-kurchanów z nasypami kamiennymi. Badania archeologiczne rozpoczęte zostały w 1874 roku przez gdańskich archeologów. Od 1962 roku badania prowadzą łódzcy archeolodzy. Głazy porasta ok. 45 gatunków mchów i porostów, tworzących zespoły roślinne typowe dla flory wczesnej epoki polodowcowej, spotykanej dziś jedynie w północnej tundrze lub w surowym klimacie wysokogórskim.
Za rezerwatem płyniemy malowniczą doliną. Rzeka coraz szersza, prąd prawie nie zauważalny, to sygnał, że przed nami zapora.
140,5 km L Mijamy dwa kolejne mosty oraz dopływ z lewej odprowadzający wodę z Kanału Wdy i stawów hodowlanych w miejscowości Uroża. Mijamy leśnictwo Uroża. Kolejna możliwość spłynięcia z kanału do rzeki. Rozlewisko coraz większe, wypłycenia, kępy roślinności.
139,5 km Wieś Wojtal, we wsi sklep, ośrodek hodowli ryb (pstrągi, karpie), możliwość zakupu. Na grobli młyn i zastawka doprowadzająca wodę do stawów. Po nie dogodnym stromej skarpie przenosimy kajak do rzeki ok. 15 m.
138,4 km Most drogowy na trasie Odry – Wojtal. Rzeka staje się płytsza, nurt szybszy, podwodne głazy i porośnięte roślinnością mielizny.
137,2 km Most kolejowy na trasie Kościerzyna-Bydgoszcz, pod mostem kamieniste bystrze.
135,0 km P Ujście strugi z jezioro Skrzynki Małe.
L Wieś Wieck. Ujście Studzienickiej Strugi, odrębnego szlaku kajakowego. Można popłynąć pod prąd ok. 1000 m (za mostem we wsi przenoska przez jaz) i dopłynąć do uroczego Jeziora Wieckiego. Na nim po prawej, na porośniętej lasem skarpie, oznaczone pole biwakowe. We wsi sklep.
Prąd w dalszym ciągu szybki, 300 m za ujściem strugi betonowy most drogowy w miejscowości Klonowice oraz kilometr dalej kładka. Dotychczasowy leśny krajobraz i charakter rzeki towarzyszyć nam będzie do Czarnej Wody.
132,0 km L Ujście strugi bez nazwy, kolejne połączenie z kanałem, niedogodne dla kajaków.
130,5 km P Ujście Niechwaszczy, prawego dopływu Wdy, opisany odrębnie szlak kajakowy. Nad ujściem metalowa kładka dla pieszych.
129,2 km Czarna Woda, most drogowy na lokalnej drodze. Za mostem dobrze zagospodarowane i oznaczone pole biwakowe.
Dwa kolejne mosty kolejowy na trasie Chojnice Tczew, Starogard Gdański oraz na międzynarodowej trasie Szczecin – Malbork. Pod mostami silne bystrze oraz sporo kamieni, należy uważnie czytać wodę.
W mieście dobra sieć sklepów, restauracja, poczta, usługi, wypożyczalnia kajaków wraz z transportem, kompleks sportowo-rekreacyjny, przystań, kajakowa, PKP, PKS.
Czarna Woda 3,3 tys. mieszkańców. Zaczątkiem miasta była osada fabryczna, powstała wokół wybudowanych w latach 1947-53 Zakładów Płyt Pilśniowych. Prawa miejskie otrzymała w roku 1993. Pierwsze inwestycje w tym rejonie przypadły na czas zaboru pruskiego. W 1829 roku utwardzono trakt łączący Berlin i Królewiec. Już w roku 1840 przystąpiono do tworzenia na jednym z dużych wyrębów leśnych pierwszych sztucznych łąk w Borach Tucholskich. W celu użyźnienia zalegających tu piasków, zalewano je cyklicznie wodą z mułem. Do nawadniania tych łąk wybudowano wówczas Kanał Wdy, liczący 23 km i rozpoczynający się w Borsku. Warto zobaczyć stałą wystawę „Przyroda Borów Tucholskich”, oddaloną niespełna 500 m od ostatniego mostu.
Charakter rzeki zmienia się, dalej płynie ona dużymi zakolami w wąskiej dolinie, nurt bystry, brzegi wysokie, w krajobrazie dominują pola i wsie. Za ostatnim mostem po lewej stronie, na wysokiej skarpie Stanica Wodna „Dom nad rzeką” możliwość biwakowania, noclegi, prysznice.Na lewym brzegu pamiątka pobytu w 1956 r, na szlaku Wdy ks. Karola Wojtyły.
128,5 km Kładka, wieś Złe Mięso. Jak głosi ludowe podanie tu właśnie przy brodzie przez rzekę, dawno temu znajdowała się karczma. I wszystko było dobrze do czasu, gdy po jednej z licznych wojen zmienił się karczmarz. Początkowo nikt nie zauważył, że część gości zatrzymujących się w karczmie na nocleg nie docierało później do celu swej podróży. Po kilku latach zaczęto jednak obserwować karczmarza i odkryto straszliwą tajemnicę. Skąpiec, nie tylko mordował i okradał bogatych podróżnych, lecz także wykorzystywał zwłoki do przyrządzania potraw. Zwyrodniały karczmarz zakończył żywot na szubienicy, a karczmę zburzono nie pozostawiając kamienia na kamieniu. Jedynie wśród ludności w pamięci pozostało tu „złe mięso”.
126,0 km Kolejna kładka, wieś Jastrzębie.
122,5 km P Biwak „Zimne Zdroje”. Pole biwakowe, pokoje gościnne, sklep, bar i wypożyczalnia sprzętu wodnego.
122,0 km Betonowy most drogowy we wsi Zimne Zdroje, na lokalnej drodze Ocypel – Czarna Droga, sklep.
120,5 km Ujście Zbylewskiej Struga, kolejny wariant możliwego spłynięcia z Kanału Wdy, z uwagi na znaczną uciążliwość oraz konieczność przemieszczania się na kolejne cieki, nie tworzące spójnego szlaku. Osiemset metrów niżej ciekawe pole biwakowe „Tadonka” we wsi Parcele, drewniane wiaty. Dolina i rzeka stopniowo poszerzają się, zbocza są łagodniejsze, a nurt rzeki wolniejszy. Mijamy widoczne zabudowania wsi Klaniny, a w ddali (1500 m) widoczny zabytkowy kościól w Hucie Kalnej z XVII w.
116,2 km Drewniany most drogowy w miejscowości Czubek, leśnictwo, ciekawy drzewostan, bar. Przy moście ładnie położone pole biwakowe. Zaraz za mostem na całej szerokości rzeki łatwy do pokonania, bezpieczny próg.
114,0 km Most drogowy w miejscowości Czarne, ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy. Mijane zarastające rozlewiska, to starorzecze. W końcówce lat sześćdziesiątych prowadzono regulację rzeki, prostując ją w wielu miejscach, stąd w starszych wydawnictwach kilometrarz znacznie odbiega od stanu obecnego.
111,0 km Ujście strugi z Jeziora Trzechowskiego.
112,0 km Drewniany most na lokalnej drodze koło miejscowości Młyńsk, rzeka leniwi płynie mijając lasy i łąki. 105,1 km Betonowy most drogowy miedzy miejscowościami Borzechowo-Ósowo Leśne. Do Osowa ok. 1200 m (sklep), do Małego Bukowca ok. 2 km. Przy moście nie zagospodarowane, akceptowane przez gminę pole biwakowe. Za mostem rozległe łąki, stopniowo zwężające się, las z obu stron dochodzi do rzeki. Płyniemy malowniczym wąwozem o wysokich zboczach wśród wysokopiennego lasu.
98,5 km Betonowy most drogowy na trasie LubichowoOcypel, po obu stronach zabudowania leśnictw, przy moście duże pole biwakowe, zagospodarowane, wiaty, ognisko, prowadzone przez lasy, PKS.
94,0 km Pozostałości po moście drogowym, widoczne z obu stron przyczółki, w nurcie niebezpieczne pale.
93,6 km Wysoki most kolejowy na trasie Chojnice – Skórcz, bystrze i w nurcie kamienie, płyniemy wśród lasów. Po pewnym czasie znowu pojawiają się łąki i pola, rzeka tworzy duże zakola, widoczne zabudowania to wieś Wda.
86,4 km W miejscowości Wda, most drogowy na trasie Ocypel – Skórcz, tuż za którym po lewej można zrobić przystanek, dogodny, piaszczysty i utwardzony brzeg. We wsi sklepy, poczta, PKS. Brak niestety zabytkowych budowli, podczas działań wojennych w 1945 roku wieś została zniszczona w 60%. Przylegające do rzeki, zalesione tereny zostały rozparcelowane i zabudowane budownictwem letniskowym. Za wsią ładne pole biwakowe. Szeroki odcinek rzeki o prawie niewyczuwalnym nurcie prowadzi do Wdeckiego Młyna.
Struga łącząca rzekę z jeziorem Kochanka (pow. 12 ha, głębokość 2 m), zwanym również z uwagi na przeurocze położenie „Świtezią” Kociewia, nad którym miejsce postoju i możliwość biwakowania, po uzgodnieniu z leśnictwem we Wdeckim Młynie. Kajaki można zostawić za mostem po prawej stronie w gospodarstwie, bo przepłynięcie strugą jest niemożliwe, pole biwakowe obok leśnictwa.
84,4 km Wdecki Młyn. Mała elektrownia wodna na rzece, przenoska z prawej 50 m, obok widoczne zarastające starorzecze. Przed budową elektrowni był to ciekawy, przewężony pod mostem, szybki, odcinek rzeki, na którym kajakarze sprawdzali swoje umiejętności techniczne. We wsi pierwszy młyn istniał już w czasach krzyżackich w roku 1414. Po pokoju toruńskim Wda stała się własnością królewską przynależną do starostwa w Gniewie. Istniejący we wsi zwanej również Małpim Gajem, dwór z folwarkiem stanowił ośrodek wydzielonych dóbr starościńskich. Otoczony ponad 300 letnimi dębami malowniczy dworek wybudowany został na przełomie XIX i XX wieku. W centrum wsi nieduży kościółek z sygnaturką na środku zamiast wieży, wybudowany w latach 1923-24. We wsi rośnie również ponad 500 letni dąb kolos.
Dolina początkowo wąska, rozszerza się, przy brzegach łąki, za nimi las.
81,0 km L Widoczne zabudowania wsi Smolniki, we wsi oddalonej od rzeki o ok. 700 m sklep, o czym informuje zatknięta nad brzegiem tablica.
77,6 km L Ujście Kałębnicy, ciekawego szlaku kajakowego. Można nią wpłynąć na jezioro Słone. Na jego końcu po prawej stronie, obok leśnictwa Kałębnica znajduje się ciekawy biwak (2,5 km).
76,0 km P Ujście strugi.
75,1 km P Ujście Świętej Strugi, dopływu, która razem ze Strugą Brzezianek stanowią odrębny szlak kajakowy.
74,2 km Most drogowy w Żurawkach na trasie Kasparus Skrzynia, przy moście pole biwakowe, leśnictwo Żurawki. Dolina rzeki zwęża się, wysoki las porasta brzegi, nurt żywszy. Las z lewego brzegu oddala się, na wysokim brzegu pojawiają się zabudowania wsi.
67,6 km Wieś Łuby. Za wsią dolina rzeki wije się, miejscami przechodzi w głęboki, kręty jar o stromych, zalesionych brzegach. W lesie coraz więcej drzew liściastych. Rzeka zatacza dwa duże zakola i tworzy liczne mniejsze zakręty. Jest to piękny widokowy odcinek rzeki. Na owalnym półwyspie, w pętli Wdy znajduje się krajobrazowy rezerwat przyrody „Krzywe Koto w Pętli Wdy”. Na półwyspie o średnicy ok. 400 m ukształtowanym przez rzekę, na pow. 10 ha, objęto w 1960 roku ochroną rezerwatową las mieszany o charakterze pierwotnym. Stanowiska pięknych starych dębów, buków, sosen, świerków, lip, klonów, brzóz i brekinii oraz najbardziej wysuniętej na północ trzmieliny brodawkowatej. Zakątek ten odkryto już w X1X wieku, a nadana mu przez Niemców nazwa „Paradise” przetrwała wśród mieszkańców, którcy Krzywe Koło nazywają Paradyżem.
62,2 km Błędno, leśnictwo, PKS, most drogowy na trasie Śliwice – Skórcz. Leśna osada założona przez smolarzy w początkach XVIII wieku. Tu stoczona była największa bitwa partyzancka w Borach Tucholskich podczas II wojny światowej. W wielkiej obławie na partyzantów „Gryfa Pomorskiego”, AK i spadochroniarzy LWP wzięło udział ponad 700 żołnierzy niemieckich. Przy blisko 25% stratach udało się partyzantom wymknąć z otoczenia. Miejsce walki upamiętnia odsłonięty w 1962 roku Pomnik Partyzanta. Tuż za obecnym mostem przyczółki zniszczonego mostu, a w korycie rzeki pale.
Dwieście metrów poniżej mostu po prawej stronie, zagospodarowane leśne pole biwakowe. Tutaj też rzeka przekracza granice Wdeckiego Parku Krajobrazowego.
Wdecki Park Krajobrazowy (WPK) utworzony został w 1993 roku. Ma powierzchnię 23786,39 ha (w tym 4609 ha strefa ochronna). Park i jego otulina leżą w granicach gmin: Cekcyn, Drzycim, Jeżewo, Lniano, Osie (70% powierzchni), Śliwice i Warlubie. Lasy stanowią w Parku 58,?%. Duża lesistość spowodowała, że krajobraz w dużej mierze zachował tutaj swój naturalny charakter. Główną osią parku jest Wda wraz z dopływami Prosiną, Sobińską Strugą i Ryszką. To one i ich doliny stanowią o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych tego terenu. Najbardziej malowniczy jest środkowy bieg Wdy, gdzie rzeka meandrując płynie w głęboko wciętej dolinie przez kompleksy lasów liściastych. W wyniku podpiętrzenia wód Wdy i zalania ujściowych odcinków jej dopływów: Prosiny, Ryszki i innych drobniejszych cieków powstał duży (440 ha) sztuczny zbiornik zaporowy Żur. W lasach dominują siedliska borów świeżych, na których występują bory mieszane. Niewielkie powierzchnie zajęte są przez ubogie bory suche. Na zboczach dolin rzecznych, głównie Wdy, wykształciły się bardzo wartościowe i rzadkie grądy zboczowe (z bardzo bogatą florą porostów), a w dnach dolin łęgi i olsy. Osobliwością dendrologiczną jest występowanie jarząbu brekinii w rezerwacie „Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego” w Szczerkowie. Wśród roślin rzadkich i chronionych w Parku występują m.in. widłak goździsty, spłaszczony i jałowcowaty, rosiczki, storczyk szerokolistny i plamisty, podkolan biały, kruszczyk szerokolistny, listem jajowata, kopytnik i mącznica lekarska. Osobliwościami faunistycznymi są m.in. żurawie, gągoły, tracze nurogęsi, błotniaki stawowe, bataliony, zimorodki, pstrągi potokowe, żmije zygzakowate, salamandry plamiste, rzekotki i traszki grzebieniaste. Na terenie Parku funkcjonują następujące rezerwaty przyrody: „Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego”, „Dury”, „Martwe”, „Jezioro Ciche” i „Jezioro Miedzno”. Projektuje się utworzenie rezerwatów: „Jezioro Piaseczno” i „Dolina rzeki Wdy”. W Parku utworzono trzy zespoły przyrodniczo-krajobrazowe: „Dolina rzeki Ryszki”, „Dolina rzeki Sobińska Struga” i „Dolina rzeki Prosiny”. Dyrekcja Parku znajduje się w Osiu. Wdecki Park Krajobrazowy jest ważnym elementem projektowanego Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie.
Najbliższe dwa kilometry do usytuowanych na lewym, wysokim brzegu zabudowań leśnictwa, rzeka meandruje wśród łąk i lasów. Przed nami najpiękniejszy, najdzikszy odcinek rzeki. Wysokie porośnięte przeważnie lasem liściastym brzegi, wspaniałe zespoły dębów.
52,0 km Pozostałości po zburzonym moście kolejowym. 51,0 km P Na wysokim brzegu, widoczne w oddali zabudowania leśnictwa Pohulanka, w korycie głazy i kamienie, odcinek przed Starą Rzeką należy do trudniejszych, prąd zdecydowanie przyspiesza, rzeka szeroka na 10-15 m. Wda tworzy odcinek przełomowy o wartkim nurcie. Koryto zamknięte jest stromymi zboczami częściowo porośniętymi lasem. Najpiękniejszy i najżywczy. Elektrownia ma moc 8 MW. Pierwszy prąd popłynął w grudniu 1929 roku, a uroczystego otwarcia elektrowni dokonał 15 lutego 1930 roku prezydent Ignacy Mościcki. Niedaleko elektrowni znajduje się pomnik Matki Boskiej „Gwiazdy Morza” wzniesiony w roku 1938 i odbudowany po zniszczeniach wojennych dopiero w roku 1989 oraz duży głaz narzutowy o obwodzie 15 m.
31,3 km Żur. Most drogowy na drodze Osie – Drzycim. Sklep, PKS, tuż za mostem ujście Sobińskiej Strugi lewego dopływu Wdy. Rzeka stopniowo zmienia się w rynnowe jezioro Gródek o długości 6,5 km, z pięknymi, wysokimi, zalesionymi brzegami. Jezioro poszerza się do ok. 200 m, rozlewisko przed zaporą, wpływamy w kanał.
24,5 km Most na trasie Drzycim – Laskowice (Jeżewo), po 500 metrach dopływamy do zapory i elektrowni. We wsi Gródek (1 km) sklepy, kościół, kawiarnia. Przenoska 200 m lewą stroną obok ogrodzenia.
Elektrownia „Gródek” o mocy 3,9 MW została zbudowana w latach 1914-23, była wówczas największą w Polsce elektrownią wodną, zaopatrującą w prąd nawet Gdynię. Zbiornik retencyjny na dolnej Wdzie w Gródku posiada zaporę ziemną, powierzchnia zbiornika wynosi 92 ha. We wsi zachowane budownictwo drewniane. Szczególnie interesujący jest drewniany „dwór” z końca XVIII stulecia. Należy on do najstarszych, zachowanych na Pomorzu drewnianych dworów szlacheckich. Poniżej można płynąć jak elektrownia jest w ruchu. Obecnie pracuje ona prawie bez wyłączeń przez 24 godziny. W przypadku mniejszej ilości wody mogą być wyłączenia ok. godz. 14-15. Gdyby jednak zdarzyło się, że elektrownia nie pracuje to płynięcie jest bezsensowne, bo natrafimy na liczne przeszkody: kamienne mielizny, zwały drzew itp. Podczas pracy elektrowni poziom wody podnosi się ok. 1-1,5 m. Aby uzyskać informację na temat godzin pracy elektrowni można kontaktować się z dyspozytorem (tel. (0-52) 33168-64).
Rzeka płynie bystro w głębokiej dolinie, wśród mieszanego lasu. Jest to chyba jeden z najładniejszych odcinków rzeki. Drzewa pochylone nad rzeką splatają się konarami, nurt bardzo szybki, liczne bystrza i głazy.
21,2 km L Most dla pieszych, przy którym można zatrzymać się, możliwość biwakowania na górnym tarasie, do stacji kolejowej PKP w Leosi na trasie Laskowice Wierzchucin ok. 500 m, a stąd 300 do osobliwości przyrodniczej, pomnika przyrody zwanym Diabelskim Kamieniem lub Kamieniem Św. Wojciecha – potężnego głazu narzutowego (granit) o obwodzie 24,5 m i wysokości 3,5 m. Jest to największy głaz narzutowy Pomorza. Istnieje przypuszczenie, że kamień ten stanowił miejsce pogańskiego kultu religijnego.
Mijamy piękny, o imponującej konstrukcji most kolejowy. Pod mostami silne bystrze, zachowujemy szczególną ostrożność. Wyraźny skręt rzeki w lewo, potem w prawo, rzeka i dolina poszerza się.
16,3 km Wieś Bedlenki, gdzie pod mostem drogowym silne bystrze, a za nim pale. Jar rzeki pogłębia się, rzeka szybko płynie wprost na wysoki brzeg tuż przed nim ostro skręcając w prawo. Las oddala się, na stokach jaru pojedyncze zabudowania wsi Nowe Dobra.
11,3 km Most drogowy we wsi Wyrwa na lokalnej trasie Drzycim – Sulnówko, pod mostem silne bystrze, a tuż za nim ujście strugi Wyrwa.
Prąd słabnie, rzeka poszerza się, przy brzegach podmokłe olszowe lasy, rozpoczyna się rozlewisko jeziora Kozłowo. Z uwagi na zmienny poziom wody, należy wyszukiwać stare koryto rzeki aby nie utknąć w zamulonej mieliźnie.
9,6 km Most kolejowy na magistrali kolejowej Śląsk Porty.
9,0 km Zapora ziemna w Kozłowie. Z prawej ujęcie wody dla zakładów papierniczych „Frantschach” w Świeciu Przechowie. Dobijamy z lewej strony obok spustu i znosimy kajak 20 m z wysokiego nasypu, przez który prowadzi droga lokalna.
8,0 km Most drogowy nowo wybudowanej obwodnicy drogowej Świecia. Po krótkim odcinku rzeki płynącej pośród łąk, mijając przystań wodną PTTK, dopływamy do zastawy młynów w Świeciu – Przechowie. Dobijamy z lewej i przenosimy 40 m (Uwaga!!!) przez bardzo ruchliwą drogę, wprost do rzeki, pokonując jeszcze niewygodne barierki. Wpływamy w granice Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisły.
5,7 km Mijamy most kolejowy nieczynnej linii Świecie Terespol. Rzeka płynie dalej miedzy wysokimi wałami, chroniącymi przed wylewem Wisły.
2,4 km Most lokalny w Świeciu, przed mostem z prawej widoczny z daleka odrestaurowany kościół farny, za mostem z prawej ruiny zamku krzyżackiego, przy którym pole namiotowe oraz domki kempingowe.
0,0 km Ujście Wdy do Wisły na 813,5 km jej biegu.
źródło: „Wda z dopływami”, Zbigniew Galiński
Nasi klienci mogą monitorować naszą firmę w każdym momencie.
Firma „NAVIGO” od 1994 roku zajmuje się produkcją sprzętu wodnego.
Produkowany sprzęt dedykowany jest amatorom i profesjonalistom, ośrodkom i pensjonatom oraz wypożyczalniom sprzętu wodnego.
Nasz sprzęt wodny dostarczamy samochodami i przyczepami dostosowanymi do przewozu na terenie całej Polski i Unii Europejskiej.
504 061 520
